سل و روش های درمان نوین گیاهی سل

گیاه افسنطین آفریقایی که به دلیل استفاده طولانی مدت در طب سنتی به عنوان یک داروی گیاهی شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر مورد توجه محققان علمی به عنوان یک گزینه بالقوه در مبارزه با بیماری سل قرار گرفته است. این گیاه از خانواده گیاهان Artemisia است و از آن برای درمان بیماری‌هایی چون سرفه، تب و سایر بیماری‌های عفونی استفاده می‌شده است. با توجه به مقاومت‌های دارویی باکتری‌های عامل سل و چالش‌های درمانی آن، تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این گیاه ممکن است حاوی ترکیباتی باشد که می‌توانند باکتری  Mycobacterium tuberculosis (Mtb) را در هر دو حالت فعال و غیر فعال آن از بین ببرند.

ویژگی‌های سل و چالش‌های درمانی آن

سل یکی از مهم ترین و مرگبارترین بیماری‌های عفونی در سراسر جهان است. با وجود توسعه درمان‌های مؤثر طی سال‌ها، هنوز چالش‌های زیادی در کنترل و درمان آن وجود دارد. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها این است که باکتری سل می‌تواند به دو حالت مختلف در بدن بیمار وجود داشته باشد: حالت فعال و حالت غیر فعال یا هیپوکسی. در حالت فعال، باکتری به سرعت رشد و تکثیر می‌کند و سیستم ایمنی بدن یا داروها می‌توانند به‌طور مؤثر با آن مقابله کنند. اما در حالت هیپوکسی، باکتری به دلیل شرایط استرس‌زا به نوعی خواب زمستانی فرو می‌رود و فعالیت‌های سلولی خود را به حداقل می‌رساند تا از حملات سیستم ایمنی یا داروها جان سالم به در ببرد. این وضعیت باعث می‌شود که سلول‌های خوابیده باکتری بسیار سخت‌تر از بین بروند و این یکی از دلایل اصلی طولانی بودن درمان‌های سل است.

درمان‌های سنتی و مدرن سل

طی سال‌های گذشته، پزشکان و محققان از آنتی‌بیوتیک‌های متعددی برای درمان سل استفاده کرده‌اند. در حالت عادی، درمان استاندارد سل شش ماه طول می‌کشد، اما اگر بیمار به یک نوع مقاوم به دارو از باکتری مبتلا باشد، این مدت می‌تواند به دو سال برسد. این موضوع علاوه بر افزایش هزینه‌ها و زمان درمان، مشکلات دیگری را نیز به وجود می‌آورد، از جمله خطر افزایش مقاومت باکتری‌ها به داروهای جدید.

با این حال، محققان همیشه به دنبال درمان‌های جایگزین و یا بهبود یافته برای مبارزه با سل بوده‌اند. به ویژه در مواردی که درمان‌های سنتی مؤثر واقع نشده‌اند، استفاده از گیاهان دارویی مانند افسنطین آفریقایی به عنوان یکی از راهکارهای بالقوه مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه در چندین کشور آفریقایی به عنوان درمان سنتی برای بیماری‌هایی چون سل مورد استفاده قرار گرفته و این باعث شده تا محققان مدرن نیز به آن علاقه‌مند شوند و به بررسی دقیق ترکیبات شیمیایی موجود در آن بپردازند.

ترکیب شیمیایی O متیل‌فلاون و خواص آن

در مطالعه‌ای که توسط محققان انجام شده است، Oمتیل‌فلاون به عنوان یکی از ترکیبات اصلی موجود در افسنطین آفریقایی شناسایی شد که می‌تواند باکتری سل را در هر دو حالت فعال و غیر فعال آن از بین ببرد. این ترکیب به دلیل توانایی منحصربه‌فرد خود در حمله به باکتری در حالت هیپوکسی مورد توجه قرار گرفته است، زیرا بسیاری از داروهای فعلی سل فقط بر روی باکتری‌های فعال مؤثر هستند.

محققان در این مطالعه از استخراج خام افسنطین آفریقایی استفاده کردند و آن را به چندین بخش مختلف تقسیم کردند که هر کدام شامل ترکیبات شیمیایی ساده‌تر و خاص‌تر بودند. این بخش ها سپس در برابر باکتری سل آزمایش شدند تا مشخص شود کدام یک از آن‌ها قادر به از بین بردن باکتری هستند. در نهایت، Oمتیل‌فلاون به عنوان یکی از ترکیباتی که قادر به از بین بردن هر دو حالت باکتری بود، شناسایی شد.

استفاده از هوش مصنوعی در شناسایی ترکیبات مؤثر

یکی از نوآوری‌های این تحقیق استفاده از یادگیری ماشینی برای مدل‌سازی چگونگی ارتباط تغییرات شیمیایی با تغییرات فعالیت‌های بیولوژیکی مشاهده شده بود. این تکنیک به محققان کمک کرد تا به سرعت بتوانند تمرکز خود را بر روی بخش ‌هایی که بیشترین فعالیت ضد سل را نشان می‌دادند، محدود کنند و سپس ترکیب Oمتیل‌فلاون را شناسایی و آزمایش کنند. این روش پیشرفته باعث شد که فرآیند کشف دارو به‌طور قابل توجهی تسریع شود و محققان بتوانند سریع‌تر به نتایج امیدوارکننده دست یابند.

اثرات و کاربردهای آینده

با اینکه قدرت Oمتیل‌فلاون برای استفاده به عنوان یک درمان مستقیم ضد سل هنوز کافی نیست، اما این ترکیب می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای طراحی داروهای قوی‌تر و مؤثرتر در آینده مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، محققان بر این باورند که در گیاه افسنطین آفریقایی ترکیبات شیمیایی دیگری نیز وجود دارند که ممکن است خواص مشابه یا حتی بهتری در مقابله با سل داشته باشند.

پتانسیل‌های تحقیقاتی در آینده

تحقیقات اولیه روی افسنطین آفریقایی تنها آغاز یک مسیر طولانی و پرچالش است که می‌تواند به کشف داروهای جدید و مؤثر در برابر سل و سایر بیماری‌های عفونی منجر شود. به طور خاص، تمرکز بر روی ترکیبات شیمیایی که می‌توانند باکتری‌های سل را در حالت هیپوکسی از بین ببرند، می‌تواند به راه‌حل‌های درمانی جدید برای بیمارانی که به انواع مقاوم به دارو مبتلا هستند، منجر شود.

در آینده، تحقیقات بیشتری برای بررسی دقیق‌تر ساختار شیمیایی Oمتیل‌فلاون و سایر ترکیبات موجود در افسنطین آفریقایی لازم است تا مشخص شود چگونه می‌توان این ترکیبات را بهبود بخشید و فعالیت ضد سل آن‌ها را افزایش داد. همچنین، آزمایش‌های بالینی بیشتری باید انجام شود تا ایمنی و اثربخشی این ترکیبات در بدن انسان تأیید شود.

Reference: “An O-methylflavone from Artemisia afra kills non-replicating hypoxic Mycobacterium tuberculosis” by Joshua J. Kellogg, Maria Natalia Alonso, R. Teal Jordan, Junpei Xiao, Juan Hilario Cafiero, Trevor Bush, Xiaoling Chen, Melissa Towler, Pamela Weathers and Scarlet S. Shell, 27 June 2024, Journal of Ethnopharmacology.
DOI: 10.1016/j.jep.2024.118500