مقایسه انواع سلول های بنیادی

سلول‌های بنیادی (Stem Cells)، سلول‌هایی هستند که قابلیت تمایز به صورت طبیعی به سایر سلول‌های بدن را دارا می‌باشند. به عبارتی دیگر، سلول‌های بنیادی قادر به تبدیل به هر نوع سلول دیگر در بدن هستند و قابلیت بازسازی و جایگزینی سلول‌های مرده یا آسیب‌دیده در انواع بافت‌ها را دارند.

در بدن انسان، سلول‌های بنیادی به دو نوع تقسیم می‌شوند:

سلول‌های بنیادی جنینی: این نوع سلول‌های بنیادی از جنین بدست می‌آیند و قادر به تبدیل به تمامی سلول‌های مختلف در بدن هستند.

سلول‌های بنیادی بزرگسال: این نوع سلول‌های بنیادی در بدن بزرگسالان وجود دارند و می‌توانند به سلول‌های خاصی در بدن تبدیل شوند. به عنوان مثال، سلول‌های بنیادی خون‌ساز (هماتوپوئیتیک)، سلول‌های بنیادی عصبی، سلول‌های بنیادی پوستی و سلول‌های بنیادی عضلانی.

استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری‌های مختلف، مانند بیماری‌های قلبی، بیماری‌های اعصاب، بیماری‌های خونی، بیماری‌های عضلانی و غیره، در دنیای پزشکی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، برای تحقیقات پزشکی و فهم بهتر از فرایند‌های بیولوژیکی در بدن، سلول‌های بنیادی نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

سلول‌های بنیادی یا سلول‌های آغازین (Stem Cells)، سلول‌هایی هستند که قابلیت تمایز به صورت طبیعی به سایر سلول‌های بدن را دارا می‌باشند. به عبارتی دیگر، سلول‌های بنیادی قادر به تبدیل به هر نوع سلول دیگر در بدن هستند و قابلیت بازسازی و جایگزینی سلول‌های مرده یا آسیب‌دیده در انواع بافت‌ها را دارند.

در بدن انسان، سلول‌های بنیادی به دو نوع تقسیم می‌شوند:

سلول‌های بنیادی جنینی: این نوع سلول‌های بنیادی از جنین بدست می‌آیند و قادر به تبدیل به تمامی سلول‌های مختلف در بدن هستند.

سلول‌های بنیادی بزرگسال: این نوع سلول‌های بنیادی در بدن بزرگسالان وجود دارند و می‌توانند به سلول‌های خاصی در بدن تبدیل شوند. به عنوان مثال، سلول‌های بنیادی خون‌ساز (هماتوپوئیتیک)، سلول‌های بنیادی عصبی، سلول‌های بنیادی پوستی و سلول‌های بنیادی عضلانی.

استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری‌های مختلف، مانند بیماری‌های قلبی، بیماری‌های اعصاب، بیماری‌های خونی، بیماری‌های عضلانی و غیره، در دنیای پزشکی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، برای تحقیقات پزشکی و فهم بهتر از فرایند‌های بیولوژیکی در بدن، سلول‌های بنیادی نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

سلول‌های بنیادی به دو نوع سلول بنیادی جنینی و بزرگسال تقسیم می‌شوند. این دو نوع سلول‌های بنیادی به تفاوت‌های زیادی در خصوص توانایی تکثیر، قابلیت تمایز و محدوده توانایی تخصصی در تولید سلول‌های مختلف، دارند.

سلول‌های بنیادی جنینی: این نوع سلول‌های بنیادی از جنین بدست می‌آیند و قادر به تبدیل به تمامی سلول‌های مختلف در بدن هستند. آنها دارای توانایی تکثیر نامحدودی هستند و به این دلیل در تحقیقات دارویی و درمان بسیار مورد استفاده هستند. برخی از مارکرهای سطحی سلول‌های بنیادی جنینی عبارتند از SSEA-3، SSEA-4، TRA-1-60، TRA-1-81، CD9، CD24 و CD30.

سلول‌های بنیادی بزرگسال: این نوع سلول‌های بنیادی در بدن بزرگسالان وجود دارند و می‌توانند به سلول‌های خاصی در بدن تبدیل شوند. به عنوان مثال، سلول‌های بنیادی خون‌ساز (هماتوپوئیتیک)، سلول‌های بنیادی عصبی، سلول‌های بنیادی پوستی و سلول‌های بنیادی عضلانی. سلول‌های بنیادی بزرگسال در محیط‌های مختلفی می‌توانند تفاوت‌های مختلفی داشته باشند. برخی از مارکرهای سطحی مورد استفاده در شناسایی و جداسازی سلول‌های بنیادی بزرگسال، شامل CD34، CD73، CD90، CD105 و CD133 می‌شوند.

سلول‌های بنیادی به عنوان یکی از موضوعات مهم در پژوهش‌های پزشکی و زیست‌شناسی، چالش‌های بسیاری را با خود به همراه دارند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

۱. کاهش شدید تعداد سلول‌های بنیادی: به دلیل تغییرات زیستی در بدن، مانند پیری و بیماری‌ها، تعداد سلول‌های بنیادی در بدن کاهش می‌یابد. این چالش باعث می‌شود که جستجوی راهکارهایی برای جایگزینی سلول‌های بنیادی کاهش یافته و یا تقویت عملکرد سلول‌های بنیادی موجود در بدن، بسیار مهم باشد.

۲. قابلیت تمایز بالای سلول‌های بنیادی: یکی از چالش‌های اساسی در استفاده از سلول‌های بنیادی، قابلیت تمایز بالای آنها به سلول‌های مختلف است. برای مثال، سلول‌های بنیادی عصبی باید بتوانند به نورون‌های مختلف تبدیل شوند و در صورتی که قابلیت تمایز کافی را نداشته باشند، نمی‌توانند در درمان بیماری‌های عصبی موثر باشند.

۳. ریسک عفونت‌های ویروسی: سلول‌های بنیادی، به دلیل قابلیت تکثیر بالایشان، در معرض ریسک عفونت‌های ویروسی مثل HIV قرار دارند. برای استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان‌های بیماری‌های مختلف، باید برای حفظ سلامتی آنها و جلوگیری از عفونت‌ها، محیط‌های مناسبی فراهم شود.

۴. ریسک تومورهای خطرناک: سلول‌های بنیادی بدون در نظر گرفتن نوعشان، توانایی تکثیر بسیار بالایی دارند. اگر سلول‌های بنیادی مورد استفاده در درمان‌های پزشکی غیرمنظم یا ناهنجاری‌های ژنتیکی داشته باشند، ممکن است به تومورهای خطرناکی مانند سرطان منجر شوند. بنابراین، برای استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌ها، باید به دقت بالایی انجام شود و برای جلوگیری از این خطرات، از سلول‌های بنیادی با کیفیت بالا استفاده شود.

در مجموع، سلول‌های بنیادی برای پزشکی و تحقیقات زیستی پتانسیل بالایی دارند، اما چالش‌های بسیاری نیز با خود به همراه دارند که برای غلبه بر آن‌ها، نیازمند تحقیقات بیشتر و پژوهش‌های فراوان هستیم.

منابع :
Liedtke S. et al. “Stem cell-based therapies for Parkinson disease: a systematic review of preclinical studies.” npj Parkinson’s Disease 7, no. 1 (2021): 1-13.
Rana M. and Mohanty S. “Stem Cell Therapy: A Comprehensive Review.” Indian Journal of Clinical Practice 30, no. 7 (2019): 633-638.
Prockop D. “The exciting prospects of new therapies with mesenchymal stem cells.” BMC Medicine 9, no. 1 (2011): 1-9.